Teren Kampusu Centralnego
Teren, na którym znajduje się zabytkowy zespół gmachów Uniwersytetu Warszawskiego wzniesionych w XIX w., należał niegdyś do książąt mazowieckich, a potem władców Polski. Tutaj prawdopodobnie stał dwór będący wygodnym miejscem do rozpoczynania łowów na położonych poniżej skarpie terenach zwierzyńca, czyli zarezerwowanego dla władcy obszaru polowań. Swoje siedziby wznosiły tu: królowa Anna Jagiellonka, królewna Anna Wazówna i królowa Ludwika Maria. Nie udało się ustalić jednoznacznie daty wybudowania Pałacu Kazimierzowskiego, czyli letniej rezydencji Wazów. Prawdopodobnie stało się to jeszcze za panowania Zygmunta Wazy w pierwszych dekadach XVII w. Przed pałacem od strony Krakowskiego Przedmieścia urządzono ogród kwaterowy, z formowaną zielenią i instalacjami wodnymi, za pałacem zaś znajdował się dziki, swobodnie rosnący zwierzyniec.
Za czasów Augusta II urządzono wjazd od strony Krakowskiego Przedmieścia zamknięty bramą ozdobioną globusem. Miejsce ogrodu zajęło osiem pawilonów koszarowych stojących przed pałacem przeznaczonych dla żołnierzy. Gdy w 1765 r. król Stanisław August oddał Pałac Kazimierzowski Szkole Rycerskiej, w pawilonach tych zamieszkali kadeci, a wśród nich Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz czy Józef Sowiński. Koszary te spłonęły w 1814 r. dwie dekady po zamknięciu szkoły.
Założenie Uniwersytetu Warszawskiego i ulokowanie go na terenie należącym do Pałacu Kazimierzowskiego przyniosło nowy etap w historii dawnej rezydencji królewskiej. W I połowie lat 20. XIX w. odnowiono Pałac Kazimierzowski dodając mu fasadę w stylu klasycyzmu oraz wybudowano zespół gmachów dla uczelni. Budynki były sytuowane według określonego porządku kształtując trzy dziedzińce. Główny dziedziniec znajdował się na osi pałacu i wjazdu od Krakowskiego Przedmieścia, ujmowały go dwa bliźniacze pawilony nazywane obecnie Porektorskim (AHA) i Poseminaryjnym (AFA). Pierwszy przeznaczono na mieszkania dla kadry nauczycielskiej, drugi na biura Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Dziedziniec południowy od wschodu wieńczyła bryła pawilonu Mineralogicznego (ACA), w którym znajdowały się zbiory geologiczne i numizmatyczne. Dziedziniec północny nie otrzymał nowej budowli od strony skarpy. Zamykał go pawilon adaptowany na Laboratorium Chemiczne, dziś w tym miejscu wznosi się tzw. dawny CIUW (ABA). Dwa większe gmachy ustawiono bliżej Krakowskiego Przedmieścia, zamykały one dziedzińce boczne od zachodu. Po południowej stronie usytuowano ob. gmach Pomuzealny (AMA) przeznaczony dla Oddziału Sztuk Pięknych, a po północnej stronie gmach Audytoryjny (ANA) z największą wówczas salą wykładową.
W późniejszych dekadach zespół ten uzupełniono o nowe budynki. W 1841 r. część dziedzińca południowego zajął gmach Gimnazjum Realnego, w którym w l. 1862-1869 mieściła się Szkoła Główna (AJA). W 1894 r. przed Pałacem Kazimierzowskim stanęła Biblioteka (AGA). W okresie międzywojennym na dziedzińcu północnym wzniesiono budynek z salami do wykładów, ob. Auditorium Maximum (AEA).
Po drugiej wojnie światowej do zespołu uniwersyteckiego włączono kilka okalających go budowli od strony Krakowskiego Przedmieścia: Pałac Tyszkiewiczów-Potockich (ATA), Pałac Uruskich-Czetwertyńskich (ASA), zabudowania Szpitala św. Rocha (ARA). Także od ulicy Oboźnej Uniwersytet Warszawski otrzymał w użytkowanie Dom Kupców (ALA), a przy bramie bocznej od tej ulicy wybudowano Stołówkę Pracowniczą (ADA). Pierzeję uzupełnił budynek Collegium Iuridicum III (AKA) wzniesiony w 2005 r.
Źródła
Oprac. dr Krzysztof Mordyński, Muzeum UW